Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası Üyesi ve İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, koronavirüs salgınında tüm dünyanın tasayla izlediği virüs mutasyonlarının salgın hastalıklarda beklenen bir durum olduğunu vurgulayarak salgınla gayrette asıl değerli olanın, uygulanacak önlemleri bu değişimlere nazaran adapte etmek olduğunu söyledi.

Maske kullanımının çok daha kıymet kazandığını vurgulayan Prof. Dr. Yavuz, “İngiliz varyantı dediğimiz varyant 1’in bulaşma suratının yüzde 40 ila 70 oranında daha yüksek olduğunu biliyoruz.

Türkiye’de de en fazla saptanan mutasyon bu. İngiltere ile yakın bağlarımız, oradan buraya gelen giden sayısının çok olması ve bu varyantın birinci olarak Eylül’de birinci olarak saptanmış olması nedeniyle şu anda Türkiye’de de aslında bu varyantın yayıldığını kabul edebiliriz.

Tedbirlerimizi de buna nazaran almamız gerekiyor artık. Şu bir defa kesin, mevcut kısıtlamalara, hiçbir formda azaltmadan devam etmek zorundayız. Mevcut tedbirlere karşın şayet bu varyant hakikaten baskın hale gelirse, bu kıymetler de yetersiz kalabilir. Esasen dert da buradan kaynaklanıyor” dedi.

“AYRI ODA İMKANI OLMAYAN HADİSELER HASTANEDE TAKİP EDİLEBİLİR”

Mevcut olan tedbirlere kuralına uygun formda yüzde yüz uymanın çok daha ehemmiyet kazandığına işaret eden Prof. Dr. Yavuz, “Mesela maske kullanımına artık mutlaka riayet etmemiz gerekiyor. Evvelden yüzde 70 ahenk varsa bile bunu yüzde 100’e çıkarmamız gerekiyor.

Maskenin de hakikat takılması lazım. Onun dışında yine filyasyon çalışmalarının süratli devam etmesi gerekli. Meskende hasta biri varsa ve başka odada izole edilme imkanı da bulunmuyorsa şu an hastanelerde yoğunluk olmadığı için hastaneye yatırılmaları daha akılcı olacaktır. Bu tedbirlere karşın artış devam ederse, İngiltere’de bu türlü olmuştu, o vakit ekstra öbür tedbirler de gündemimize gelebilir” diye konuştu.

“TOPLU TAŞIMADA MASKE AHENGİ DÜZGÜN ANCAK KALABALIKLARA TAHLİL LAZIM”

İstanbul’da kendisinin de toplu taşıma kullandığını ve artık maske kullanımının yaygınlaştığını gözlediğini anlatan Prof. Dr. Yavuz, hadise sayısında artış olması durumunda toplu taşımadaki kalabalıkların birinci tahlil sağlanması gereken sorunlardan biri olacağının altını çizdi. Prof. Dr. Yavuz, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“İstanbul’da toplu taşıma da kullandığım için daha rahat gözlemleyebiliyorum, maske kullanımı çok iyi. Yüzde 98’lerde diyebilirim. Burnu açık vb yanlış kullanımlar çok az artık. Bunun devam etmesi gerekiyor. Ancak toplu taşımadaki o kalabalığın azaltılması gerekiyor. Önümüzdeki günlerde hadiselerde artış devam ederse, öncelikle İstanbul için toplu taşımada kalabalığın azaltılması mecburiyet olacak.”

“ÖLÜM SAYILARINI DA ARTIRAN BİR VARYANT, YAKINDAN İZLEMEMİZ GEREKİYOR”

Bu varyant baskın hale geldiğinde her 9-10 günde bir hadise sayılarının katlanarak arttığını vurgulayan Prof. Dr. Yavuz, “Yani (bu varyantın görüldüğü vakalar) yüzde 1’se, 10 günde yüzde 2 ve bu biçimde katlanarak gidiyor. Hesaplamalara nazaran Amerika’da Mart’ın ortasında bu varyantın baskın olacağı öngörülüyor. Bizde şu an tam olarak hangi yüzdedeyiz şimdi bilmiyoruz lakin önümüzdeki 1-2 hafta içerisinde daha fazla tahlil yapılmış olacak.

Daha net bir sayıya ulaşacağız. Böylelikle daha yakından takip edebileceğiz. Bunun yapılabilmesi için hazırlıklar tamamlanıyor. Varyant 1’in şöyle bir tehlikesi var, evet bulaşıcılığı yüzde 40-70 daha fazla artırdığını biliyoruz ancak daha da değerlisi İngiltere’de yapılan tahlillerde, aslında mortalitede de (ölümlerde) yüzde 30’luk bir artıştan kelam ediliyor ki çok yüksek aslında bu. O nedenle çok denetimli bir halde, yakından izlememiz gerekiyor süreci” biçiminde konuştu.

“KÖY OKULLARI AÇILABİLİR”

Salgın hastalıklarla çabanın çok dinamik bir süreç olduğunu belirten Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, şu tabirleri kullandı:

“Bir yıldır çok dinamik bir süreçteyiz. Önümüzdeki yılı da bu halde yakından izleyerek, tedbirleri alacak biçimde belirlemek lazım. Tarihte bu periyotlar daha bile uzun sürmüştür. Biz çok erken periyotta, daha umutlu bir noktada olduğumuzu söyleyebiliriz. Lakin tez edersek, bu umudumuz boşa çıkabilir.

Onun için bu yılı hepimiz aşıya ulaşana kadar denetimli bir halde hatta eskisinden çok daha fazla dikkatli olarak geçirmek durumdayız. Okulların açılması planlanıyordu Şubat ortası üzere. Fakat bu varyant tasası nedeniyle ötelenmiş oldu. Lakin köy okulları açılabilir. Zira denetimi daha kolay ve orada önemli bir eşitsizlik oldu, ulaşamayanlar var eğitime.

O da tehlikeli bir şey. Kar ziyan gözetilerek köy okullarının açılması düşünebilir.”

“KONTROLLÜ DEVAM EDİYORUZ, İNGİLTERE ÜZERE OLMAYIZ”

Türkiye’nin bu süreci İngiltere kadar ağır geçirmeyeceğini düşünen Prof. Dr. Yavuz, bunu da tedbirlerin devam ettirilmesi ve denetimli gidişe bağladığını söyleyerek

“Toplumda da her ne kadar nitekim ekonomik olarak desteklenmesi gereken kısımlar olsa da bu tedbirlerin kabul gördüğünü de düşünüyorum. O nedenle İngiltere’nin yaşadığını yaşayamayacağımızı düşünüyorum. Restoranların vs açılması natürel ki hükümet otoritelerinin vereceği karardır.

Lakin biz bilimsel olarak baktığımızda, şu anda ülke olarak bence yaptığımız en iyi şey, kümeleşmeleri engellemek oldu. Çok sayıda insanın bir ortaya gelmesi hele ki şu periyot çok da istediğimiz bir şey değil.

Salgın hastalık için bir yıl çok uzun bir mühlet değil. On yıllar sürmüş tarihte. Aşı çıktığı vakit da söylemiştik, aşının bu yılı kurtarması diye bir şey kelam konusu değildi. Şu anda varyantlar nedeniyle ki onu da öngörüyorduk zati, bu yılı kurtaramayacağımızı söyleyebiliriz. Fakat önümüzdeki yılı kurtarmak için, aşılama çalışmalarını çok hızlandırmamız gerekiyor” diye konuştu.

“VİRÜS TÜM AŞILARDAN KAÇABİLİR”

Hem varyant 2’de (Güney Afrika) hem varyant 3’te (Brezilya) aşıdan kaçan bir mutasyon olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, Oxford Üniversitesi’nin geliştirdiği Astra Zeneca’nın adenovirüs aşısı ile Güney Afrika’daki aşılamaların durdurulmasıyla ilgili gelişmeleri ise şu halde yorumladı:

“Aşılar açısından telaş yaratan gelişmeler bu iki varyantta. E-484 ismi verilen bu mutasyon her iki varyantta da var. Bu da ‘spike’ dediğimiz, virüsün diken proteininde olan bir değişiklik. İn vitro olarak (laboratuvar ortamında) gösterilmişti fakat bu kadar, yani yüzde 10 aktiflik de beklenmiyordu açıkçası.

Ancak aşının yarattığı antikor düzeyleri manalı olacak üzere duruyor. İster adenovirüs platformu olsun, ister mRNA platformu olsun, bu aşıların hepsinde aslında hedeflenen, mikroorganizmanın diken proteini. Yani hepsinde tıpkı gaye. Lakin bu aşıların oluşturduğu antikor düzeylerinde farklar olabilir. Oradan bir kahır doğabilir. Lakin bunlar da biraz daha araştırmaya gereksinim olan alanlar. Yoksa virüs yalnızca adenovirüs aşılarından kaçıyor da başkasından kaçmıyor diyemeyiz. Yalnızca antikor düzeyleri fark edebilir. Bunlar da çalışılıyor esasen.”

“ÖNEMLİ OLAN SORU, AŞILARIN NE KADAR MÜDDETTE BİR DEĞİŞMESİ GEREKECEK?”

Astra Zeneca aşısında ortaya çıkan bu gelişmenin, öbür aşılar açısından da emsal sonuçlar yaratma riskinin varlığına işaret ettiği için bütün aşıların değişmesinin dahi kelam konusu olabileceğini söyleyen Prof. Dr. Yavuz, kelamlarını şöyle noktaladı:

“Zaten bunu gripte de yaşıyoruz. Yılda bir değişiyor grip aşıları. Buradaki kritik soru, önümüzdeki günlerde yanıtını arayacağımız soru, ‘Ne kadar sıklıkla değiştirmemiz gerekiyor?’ 1 yıl mı, 2 yıl mı? Zira mesela Kovid hastalığını geçirenlerin şu anda hastalığın engellenmesi, yüzde 90 olarak 6-8 ay civarında. Aşılarda da şu anda bunu söyleyebiliyoruz.

Aşıdan kaçan varyantların ise çok büyük bir yaygınlık göstermediğini biliyoruz. Bununla bağlı olarak yapılması gereken de ne kadar müddette aşı değiştirmemiz gerekecek? O sorunun karşılığını bilmiyoruz şu anda. Aşıda hedeflenen şey, tüm aşıların çalışmasını sağlayan lokomatif, spike proteine karşı oluşan antikorlar. Münasebetiyle oradaki proteinler değişmişse, bütün platformlardaki antijenlerinizi değiştirmeniz gerekir.”

Cumhuriyet