Çin’in aşıyı, Uygur Türkleri konusunda Türkiye’ye karşı “siyasi bir koz olarak kullandığı tarafında kuşkular olduğuna” dikkat çekerek “Eğer kullanıyorsa bu milletlerarası hukukun bahsidir. Barış vaktinde aşıyı siyasi koz olarak kullanmakla, savaş vaktinde biyolojik silah kullanmak ortasında fark yok” değerlendirmesinde bulundu. “Bir çeşit aşıya kaldık. Çin, ‘vermiyorum’ dese mahvolduk” görüşünü lisana getiren Özel, Türkiye’nin aşı konusunda acil aksiyon planına ve 2010’da kapatılan hıfzıssıhha üzere yapılara gereksinimi olduğunu lisana getirdi. Aşının “yerli ve ulusal üretimi yapılan her şeyden daha değerli olduğunu” vurgulayan Özel, Türkiye’nin Covid-19 ile gayretini ve aşı tartışmalarını Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.

– Covid salgını hayatımızda neleri değiştirdi?

Bundan 1.5 yıl evvel dünyanın otoriter, popülist başkanları kıtadan kıtaya füzeler, erken ihtar sistemleri, AWACS uçakları ve bunları vuracak füzelerle ilgileniyordu. Artık bütün dünya kıtadan kıtaya giden virüsleri konuşuyor. Bizim çocukluğumuzda nükleer tehdit altında sirenlerin nasıl çalacağı, sığınağa nasıl inileceği konuşulurdu; artık virüs tehdidine karşı ne yapılması gerektiği konuşuluyor. Geriye yanlışsız bakınca çok acemice davranılmış aslında. Mart ayının 10’una kadar beklemişiz. Şu anda hepimiz öğrendik ki temel parayı kıtadan kıtaya giden füzelere değil, kıtadan kıtaya gidecek virüsleri engellemeye harcamalıymışız. Bunu durduracak aşıya ya da ilaca para harcamak lazım.

– Türkiye’deki çabayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Aşı adaletsizliğinden Türkiye de hissesine düşeni alıyor. Süreç baştan sona şeffaf yürütülmedi. Sıhhat Bakanı birinci başta önemli bir kredi buldu toplumun tüm kısımlarından. Muhalefet partileri de bir kredi açtı. Fakat bu inanç suiistimal edildi. Bilgileri gizledi. Testi müspet çıkmayanların, akciğerdeki tomografi imgesi çok net de olsa, ölene kadar testinin sonucu gelmemiş de olsa… Daha sonra PCR testleri müspet çıktığı halde semptom göstermeyen şahısları hasta saymadılar. Sayıları gizlediler ve hastalığı yaymasını göz arkası ettiler.

– Ta ki dünya Türkiye’nin datalarına inanmayana kadar…

DSÖ, Türkiye’ye dedi ki: “Sen dataları bize bildirmiyorsun.” Sıhhat Bakanlığı burada hasta ve olay ayrımı yaptı. Lakin hasta sayısını ilan edip, hadiseyi ilan etmediğini söylemek yerine aylarca hasta sayısını hadise olarak ilan etti. Hem dünya hem de Türkiye yanıltılırken, sıkıntının hangi ciddiyette olduğu toplumdan gizlendi. Herkes 1 Haziran ile birlikte iyileştik sandı.

‘KALAN SAĞLAR BİZİMDİR ANLAYIŞI’

– Türkiye’de uygulanan kısıtlama modeli de dünyadaki örneklerden farklı…

Türkiye’de karma sistem uygulanıyor. Sınıf bağışıklığı sistemi… Paran varsa, çalışmadığın günleri tolere edebiliyorsun, meskende kalıyorsun, kendini koruyorsun. Lakin çalışmak zorunda olanlar, personeller meskende kalırsa, aç kalır. Yaşamak için sokağa çıkmaları lazım. Bu çalışanlar çalışırken hastalanıyorlar. Güzelleşirse sürü bağışıklığına katkı sağlıyor. Ölürlerse “Kalan sağlar bizimdir” deniyor.

– “Yeni normal” diye anılan süreç yanlışsız işletildi mi?

Mart ayında hastalıkla ilgili kamu spotları çekilmişti. Haziranda yeni olağanda dikkat edilmesi gerekenlerle ilgili kamu spotu yapılmadı. Ta ki eylül ayına kadar. Beşerler dikkat etmedi ve hastalandılar.

– Aşıda nasıl bir noktadayız?

Fahrettin Koca, 9 Aralık’ta yaptığı açıklamada, “Aralık ayında 20 milyon, ocak ayında 20 milyon, şubat ayında 10 milyon, toplam 50 milyon Çin aşısı gelecek” demişti. 25 Aralık’ta yaptığı açıklamada da 550 bin BioNTech aşısı geleceğini söylemişti. “Mart ayında 4.5 milyon, 2021 yılı içinde de 30 milyon BioNTech aşısı gelecek” demişti. Bizim bunu konuştuğumuz tarih prestijiyle Türkiye’de 40 milyon 550 bin doz aşının bulunması lazım. Şu anda 13 milyon aşı geldi.

– Pekala, ya aşılama süratimiz?

Birinci günlerde günde “1.5 milyon, hatta 2 milyon kişiyi aşılayabiliriz” diyorlardı. Artık de söyleyeyim: O devirde aşılananların hepsi sıhhat çalışanıydı. Aşıyı yapan da olan da birebir ortamdaydı; aşıya inanan bir kitle ile yönetilmesi çok kolay bir süreç vardı. Sıhhat çalışanları aşılandıktan sonra sürecin bu süratte ilerlemeyeceği ortaya çıktı. Zira biraz da ağırdan almak işlerine geliyor, aşının ardı yok, devamı gelmiyor. Türkiye’nin en fazla aşı yapılan 9. ülke olmasıyla övünüyorlar, ama nüfusa oranladığımızda en fazla aşının yapıldığı 30. ülkeyiz.

– Sizce ülkedeki siyasi telaffuz şekli aşı aksiliğini etkiliyor mu?

Pandeminin başında Sıhhat Bakanı’nı arayıp, kamu spotlarında bütün başkanların, siyasi parti genel liderlerinin hepsinin oynatılması gerektiğini söyledik. “Düşünelim” dediler, kaldı. Aşı sıkıntısında de birebir öneriyi yaptık. Onu da “Düşüneceğiz” dediler, yapmadılar. Toplumda, kutuplaştırıcı ve karşı tarafı daima taciz eden telaffuz aşı tersliğinde önemli tesir yapıyor. Anketlere baktığımda aşı aykırılığı toplumda yüzde 40-45. Muhalif siyasi partilerin seçmenlerinde yüzde 60-65’i buluyor. Her gün oy verdiği partiye, onun önderine ve hatta kendisine daima saldıran bir lisanın yaptığı kampanya, kitleler tarafından inandırıcı bulunmuyor.

– Örnekler var mı?

Manisa’nın Salihli ilçesinde emekli öğretmen İlyas amcamızın aşı sırası gelmiş. Lakin kendisi, “Vurulmam ben onların aşısını” demiş. Mevzu bana ulaştı, telefonda İlyas amcayı ikna ettim ve aşı oldu. Bir de Manisa Yeşilyurt’tan Cennet teyzemiz var. Aşıya karşı olan bir arkadaşını ikna sürecini anlatıyor. Bana görüntüsünü gönderdiler, şunu söylüyor: “Özgür Özel çıktı. ‘Ben eczacıyım, aşı yapılır’ dedi. O ziyanlı bir şey olsa, çıkar kendini yırtardı, bize aşıyı yaptırmazdı. Vurulalım.” Cennet teyze bu sözlerle arkadaşını ikna ediyor. Bu örnekler, bizim sıkıntıya nasıl yaklaştığımız açısından değerli. Her gün onlarca insanı aşı olmaya ikna ediyoruz.

– Türkiye aşıyı yalnızca Covid-19 için mi düşünmeli, yoksa bundan sonra ortaya çıkabilecek muhtemel riskleri kıymetlendirerek gelecek için yatırımları hızlandırmalı mı?

Örneğin yerli araba üretimi stratejik değil lakin yerli aşı üretimi stratejik bir husus. Görüyoruz. Bir çeşit aşıya kaldık. Çin, “Vermiyorum” derse, mahvolduk. Şayet bir şeyin yerlisi yapılacaksa aşının yapılması lazım. Türkiye’nin hem aşı konusunda bir acil aksiyon planına muhtaçlığı var hem de AK Parti’nin 2010’da kapattığı hıfzıssıhha üzere devlet tarafından oluşturulmuş, bir eli sanayi ile bir eli üniversite ile temasta olan yapılara gereksinimi var. l ANKARA

‘ÇİN ŞANTAJ YAPIYORSA DÜNYA BİLSİN’

– Hükümet aşı konusunda şeffaf davranıyor mu?

Toplumda kimsenin kelamlarıyla ya da davranışlarıyla aşı zıtlığı yaratmaması lazım. Aşı konusunda son derece şeffaf olunması lazım. Aşı Çin’den geliyor. Türkiye şimdi Çin aşısı dışında öteki bir aşı getiremedi. 4.5 milyon Pfizer aşısı gelecekti, gelmedi. Ve Çin’in bu aşıyı Uygur Türkleri ile ilgili hususta Türkiye’ye karşı siyasi bir koz olarak kullandığı istikametinde kuşkular var. Gelecek hafta Meclis’te bir genel görüşme açarak Sıhhat Bakanı’nı davet edeceğiz. Aşı ve Çin’le bağlar hususlarını görüşeceğiz. “Çin bize şantaj yapıyor mu, koz olarak kullanıyor mu” diye soracağız. Şayet kullanıyorsa bu milletlerarası hukukun mevzusudur. Zira barış vaktinde bulaşıcı ve öldürücü bir hastalığa karşı aşıyı siyasi koz olarak kullanmakla savaş vaktinde biyolojik silah kullanmak ortasında hiçbir fark yok. Bu türlü bir şey varsa bütün dünyanın bilmesi gerekiyor.

DSÖ’YE MEKTUP

‘Aşıda adaleti sağlayın’ dedik

– Dünya ne cins tedbir almalı?

Bir şey öğrenildi, bu kozmosta en fakirimizin sıhhati kadar sağlıklıyız. En fakirimizin eğitimi, hepimizin güvenliğini etkiliyor. Beyni yıkanmış biri, eline bir kitle imha silahı geçirdiğinde hepimizin sonunu getirebilir. Çin’deki yoksullukla ne İngiltere ne de Amerika ilgileniyordu. Hatta güzellerine gidiyordu. Lakin ne çıktı ortaya? 4 fakir Çinlinin bir hayvan pazarında içtiği yarasa çorbası, İngiliz Başbakanı Boris Johnson’ı ağır bakıma, devrin Amerikan Lideri Trump’ı hastaneye yatırdı. Buradan yoksulluk problemine global olarak eğilmek gerekliliği ortaya çıktı.

– Tahlil yolunda ilerleme var mı?

Pandemi başladıktan sonra Sayın Genel Liderimizin imzasıyla DSÖ’ye bir mektup yazdık. Bu mektubu dünyada 119 sosyalist, toplumsal demokrat öndere de yolladık. Dedik ki: “Bizler bu aşı sıkıntısını sahiplenmeliyiz. Dünyadaki birtakım ülkelerde herkesi aşılamak yerine tüm ülkelerdeki kimilerini aşılamayı önerdik. Zira İngiltere’nin tamamını aşılayıp Afrika’yı aşısız bırakırsan, aşının tesiri geçer. Afrika’daki pandemi gelir seni yeniden bulur. Şu anda solun idealizmi ile kapitalizmin faydacılığının üst üste örtüştüğü bir yerdeyiz. Bizim idealimiz de tıpkı şeyi söylüyor. “Aşı paralı olmamalıdır ve aşı adaleti sağlanmalıdır. Tüm ülkelerdeki birtakım beşerler aşılanmalı.” Ama maalesef aşı adaleti sağlanabilmiş değil.

HASTANELERİN DURUMU

‘En iyisi meskene yakın olandır’

– Aşıda büsbütün dışarı bel bağlanmış olmasından nasıl bir ders çıkarılmalı?

18 yıldır iktidardasın, iktidarının 8. yılında hiçbir şey yapmayıp, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nü kapatmışsın. Ayrıyeten AK Parti, sıhhat ocaklarını kapattı. Türkiye’de sıhhat ocağı sarfiyat aşılama programında aileleri tek tek takip ederdi. Bunun yerine aile hekimliği uygulamasını getirdi. Bu sisteme itiraz tabipler için aile hekimlikleri kısıtlı imkânlarla bir başlarına kaldıkları yerlere dönüştürüldü. Hıfzıssıhhanın söz manası olan “sağlığı korumak”tan hastalananı iyileştirmeye yönelindi. Koca koca kentin dışında hastane yapmakla övünülen bir anlayışa geçildi. Meğer, “ocak” sözünün kendisine bir sıcaklık var. Sıhhat ocakları toplumsal devlet mantığındaydı, aile hekimliği sistemi ise devletin şirket üzere direktörün sıhhat alanındaki karşılığı. Devlet hastanesi, üniversite hastanesinden kent hastanelerine geçildi. Her şeyin en büyüğünü yapmak beceri değil. Hastanelerin gereksinimi görecek kadar büyük, mümkün olacak kadar konuta yakın halde tercih edilmesi gerekiyor. En iyi hastane, konuta en yakın hastanedir.

Cumhuriyet