2008 yılından bu yana her yıl Mart ayının üçüncü haftası, başta Society for Neuroscience ve Dana Foundation olmak üzere sinirbilimle ilgili milletlerarası kuruluşlar öncülüğünde Beyin Farkındalığı Haftası olarak kutlanıyor. Bu özel haftada sinirbilimin dünyada daha iyi tanıtılması, değerinin anlatılması hedefleniyor.
Beyin Hastanesi Beyin, Hudut ve Omurilik Cerrahı Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, iki yıldan bu yana tesirini sürdüren Covid-19 pandemisinin beyin sıhhati üzerindeki tesirlerini kıymetlendirdi.
COVİD-19 TÜM SİSTEMLERİ ETKİLEDİ
İki yıldan bu yana süregelen Covid-19 pandemisinin, kuşkusuz sıhhatimizi pek çok bakımdan olumsuz etkilediğini tabir eden Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, “Sistemik bir hastalık olan Covid-19 başta akciğer – teneffüs sistemi, mide-bağırsak sistemi olmak üzere bedende fonksiyonel olan tüm sistemleri etkilemektedir. Covid-19, merkezi (beyin ve omurilik) ve çevresel (sinir ağları, çevresel sinirler) hudut sistemini de çeşitli sistemler ile etkilemektedir ve hudut sisteminin tutulumu klinikte pek çok farklı klinik belirti ve bulgular ile ortaya çıkmaktadır.” dedi.
KRONİK HASTALIKLARIN TAKİBİ ZORLAŞTI
Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, “Bunun yanında, pandeminin yarattığı belirsizlik ve endişe ortamı ile birlikte zarurî olarak uygulanan önlemlerin sonucunda ortaya çıkan ruhsal tesirler; sıhhat hizmetlerinin uygulanmasında Covid-19’un öncelenmesiyle öbür hastalıkların teşhisinde ve tedavisinde aksamalar; kronik hastalıkların takip ve tedavilerinin art planda kalması ile bilhassa yaşlı nüfusta sıhhat meselelerinin karmaşık bir hâl alması ve tedavisiz kalabilmesi değerli toplum sıhhati sorunları olarak ortaya çıkmıştır.” diye konuştu.
KORONAVİRÜS BEYNE KOKU YOLLARI ÜZERİNDEN OLUŞUYOR
Bilhassa ağır seyreden Covid-19 seyrinde klinik olarak süreksiz ya da kalıcı hudut sistemi etkilenmesinin ortalama %30 (%26-70 ortasında değişen oranlar bildiriliyor) oranında hastada görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, şunları söyledi:
“Hastalığın hudut sistemini tutması ya koronavirüsün beyne ulaşmasıyla beyin hücrelerinde de bulunan ACE2 reseptörleri üzerinden direkt ya da virüs tesiriyle organizmada gelişen çeşitli etkileşimler ve düzenekler ile dolaylı yollardan oluşmaktadır. Koronavirüs bilhassa koku yolları üzerinden beyne ulaşmakta ve koku duyusu ile ilgili bölgeyi ve bilhassa frontal lopta, limbik sistemde, beyin sapında tesirini göstermektedir.
SİTOKİN FIRTINASI, BAZEN BAŞ İÇİNDE BEYİN OKUSUNDAN ETLİLİ
Tutulum virüsün direkt tesiri yanında virüse karşı gelişen immünolojik cevap ile de olmaktadır; Covid-19’da gelişen sitokin fırtınası, bazen baş içinde – beyin dokusunda da tesirli olmakta ve olağanda beyin dokusuna giriş için mani oluşturan kan – beyin bariyerinin bozulmasına ve böylelikle hastalığın beyne ulaşmasına fırsat vermektedir; bu hastalarda beyinde ve beyin omurilik sıvısında virüs bulunmaktadır, beyinde tesirli nöromodülatörler üzere çeşitli kimyasal etkin unsurların seviyeleri değişebilmektedir. Bu durumda beyin ve beyin zarlarının etkilenmesiyle ensefalopati, örneğin akut nekrozitan ensefalopati, sekonder hemofagositik lenfohistiyositoz üzere viral hastalıklar ortaya çıkmaktadır.”
BEYİNDE DAMAR TIKANIKLIKLARI OLUŞABİLİYOR
Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, klinik tabloda şiddetli baş ağrısı, yüksek ateş, şuur seviyesinde bozulma ve koma, epilepsi atakları, nörolojik işlev kayıpları üzere belirti ve bulgular bulunduğunu belirterek “Covid-19’da en yaygın tutulan teneffüs sistemi ile birlikte kalp tutulumunun da olması ve beyin kanlanmasının ve oksijenlenmesinin bozulması da beyin fonksiyonlarını etkilemektedir. Covid-19’un seyrinde yaygın rastlanan bir öbür nörolojik tutulum da kan pıhtılaşma sistemlerinin bozulması ile beyin damar tıkanıklıkları ve enfarktlarının olmasıdır.” ikazında bulundu.
HUDUT SİSTEMİ TUTULUMLARINDA BU BELİRTİLER ORTAYA ÇIKIYOR
Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, hudut sistemi tutulumu olduğunda ortaya çıkan belirti ve bulgularla ilgili olarak da şunları söyledi:
“Etki düzeneğine ve hastalığın derecesine bağlı olmak üzere klinik tabloda çoklukla şiddetli baş ağrısı, bulantı ve kusma, koku ve tat alma bozuklukları, baş dönmesi, bilişsel ve dikkat bozuklukları, şuur seviyesinde bozulma, görme bozuklukları, epilepsi atakları, yüksek ateş, nörolojik işlev kayıpları – felçler, kas ağrıları, anksiete ve depresyon, ağır psikiyatrik hastalıklar üzere belirti ve bulgular bulunur.”
KRONİK HASTALIKLARIN TEDAVİSİ TİTİZLİKLE YAPILMALI
Beyin, Hudut ve Omurilik Cerrahı Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, pandeminin beyinde oluşturduğu tesirleri silmek için de her bireyde geçerli olan hayat stilinin güzelleştirilmesini ve şayet varsa mevcut kronik hastalıkların titizlikle tedavi edilmesinin değerli göründüğünü tabir etti.
Cumhuriyet
