İmajları izleyen herkes birebirini düşünmüştür, kuşku yok. ABD Kongre binası Capitol’a Donald Trump destekçisi sağcıların yaptığı baskın çabucak akıllara, Ukrayna, Kırgızistan, Beyaz Rusya nihayet yakın zamanlardaki Ermenistan parlamentolarına yapılan baskınları getirdi. İster az ister çok gelişmiş olsun demokrasileri az ya da çok problemli her ülkede bu görüntülerle karşılanabileceğini anımsatan bir gelişme oldu Capitol baskını hepimiz için.

Kimi yorumcularımızın, güya Capitol binası birinci sefer basılıyormuş üzere konuşmalarına karşın münasebetleri farklı olsa da bu bina 200 yılı aşkın tarihinde birçok defa hücuma uğradı. Hatırlamak yaralı olabilir: 1814’de İngiliz işgalcileri periyodun Başkanı’nın konağını yakmışlardı. Bu, tarihe “”Washington Yanığı” olarak geçmiş bir olaydır. Nedeni, ABD’nin 1812’de Kanada’yı ilhak etme hedefiyle İngilizlerle savaşa girmesiydi. İngilizlerin buna yansısı binayı basmak, yakmak olmuştu. Lakin şükredilsin ki yağan son derece kuvvetli yağmur şimdi üretim kademesinde olan Başkanlık Konağı’nı büsbütün tahrip olmaktan kurtarmıştı. Bunda yağmur kadar binanın yanmaz unsurla inşa edilmesinin de tesiri vardı elbette. Bina kurtuldu ancak çok sayıda heykel, resmi evrak yok oldu denir.

Bu olayın akabinde periyodun James Madison idaresi bankalardan alınan krediyle Kongre Binası’nıdört yıl süren çalışmadan sonra tekrar onardı. O vakitten beri, Kongre Binası (Capitol) tekraren akına uğradı. En bilineni 1835’te Lider Andrew Jackson’a başarısız bir suikast teşebbüsüne sahne olmasıdır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Capitol’un Senato resepsiyon odası bombalanmıştı örneğin.

PORTO RİKO’LU YURTSEVERLERİN BASKINI

1 Mart 1954 tarihi Capitol için asla unutulacak bir tarih değil. Ülkeleri Porto Riko’yu sömürgeleştiren ABD’yi protesto etmek hedefiyle, Porto Riko kurtuluş hareketinin en değerli figürlerinden biri olan Rafael Cancel Miranda, yoldaşlarıyla bir arada Captol’u basarak 240’tan fazla üyeyi rehin alıp, kimilerini yaralamıştı. Miranda “öldürmek için değil ölmek için gitmiştik” dediği Capitol baskınına Birleşmiş Milletler’in Porto Riko’yu 1953’te “kendi kendini yöneten bölgeler” listesinden çıkarması yüzünden karar verdiklerini de söylemişti. Daha yakın tarihteki bir olay da 1971’de Capitol’a solcu Weather Underground örgütünün bombalı atağıydı. Kimsenin öldüğü ya da yaralanmadığı bir olaydı bu da.

BASKIN NEYİ DEĞİŞTİREBİLİR?

Olayın başlangıcından beri çok sayıda yorum okuyorum. Bunlardan en dikkatimi çeken Vanderbilt Üniversitesi’nden tarihçi Tom Schwartz’ın yazdıkları oldu. Schwartz’ın savı “eşi görülmedik” diye nitelendirdiği kelam konusu baskınla Cumhuriyetçi Parti’nin değişebileceği istikametinde. Parti, artık daha ölçülü olmak zorunda kalacakmış, dediğine nazaran. Zira “işler oldukça ileri gitmiş”. Haklı olabilir zira ne olursa olsun Cumhuriyetçiler de temsilcisi oldukları sınıf da fakat istikrarla ayakta kalabileceklerine inanıyor. Sanıldığı üzere yurtseverlikle değil karla ilgilisi var bu tavırlarının. Diğerlerine huzursuzluk veren sermaye kendisi için sakinlik ister. Schwartz, “Seçimden mutlu olmayan pek çok Cumhuriyetçinin yaşananları gördükten sonra derinden telaşa kapıldığını düşünüyorum,” diyor. Schwartz’ın bir iddiası daha var; “Trump 2024 adaylığını mahvetmiş oldu. Daha dört yıl var, çok şey değişebilir ancak bu iddianın gerçek çıkma mümkünlüğü yüksek.

Bakın, sermayenin tehlikeye düştüğü fark edildiği an Cumhuriyetçiler Trump’a cephe alabilirler. Bunun en çarpıcı işaretlerinden birini önde gelen Cumhuriyetçi senatörlerden Mitch McConnell’in kelamlarında görebiliriz. Artık seçim sonuçlarına ait gayret vermeyeceğini belirtten McConnell, Trump’ın seçimin hileli olduğunu savlarını komplo teorisi olarak kıymetlendiriyor. McConnel üzere düşünen çok sayıda Cumhuriyetçi olduğunu da anımsayalım.

TRUMP’A SUÇLAMA GETİRİLEBİLİR Mİ?

Muhakkak olmaz ancak başta ABD medyası olmak üzere hukuk etrafları bu istikamette talepler de bulundular bile. ABD gazetelerinde, bilhassa Washington Post’taki yorumlarda ABD demokrasisine tehdit oluşturduğu vurgulanan Trump’ın vazifeden alınması gerektiği yazıldı. Gelişmelere de “darbe girişimi” denildi. Kolay değil 244 yıllık ABD “demokrasisi” böylesine bir kalkışmayı görmemişti. Solcu yayın organlarından Nation’un müellifi Sasha Abramsky, Trump’ın isyana teşvik edilmek üzere adalet önüne çıkarılmasını istedi yazısında. Bir de uyarısı var; “Trump şu anda her gün fitne yaratıyor. Önümüzdeki ay teşebbüslerini faal olarak yürütmenin yollarını planlıyor”.

Bir hukukçunun kelamları daha bağlayıcı doğal. Örneğin New York Başsavcısı Letitia James’in. James “Trump’ın başlattığı darbe teşebbüsü alçakçaydı” diyerek teşebbüsün tüm toplumca kınanmasını söyleyerek dava açılabileceğinin işaretini verdi. Birtakım ABD’li siyasetçiler da Trump’ın isyana teşvikten yargılanması davetinde bulundu. Demokrat Parti’den Senatör Jared Huffman “eşik aşıldı. Trump’ı isyana teşvik etmekten yargılama vakti. Bu defa çok ileri gitti” dedi.

ALINABİLİR Mİ?

Üzerinde mutabakat sağlanırsa, alınabilir. Anayasanın 25. Unsuru buna imkan veriyor. Daha evvel de bu unsur hatırlatılarak Trump’ın “zihinsel sorunları” olduğu gerekçesiyle vazifeden alınması istenmişti.

Amerikan Anayasası’nın 25’inci hususunun 4. Fırkası aslında çok net. Bugüne kadar hiç uygulanmayan bu unsura nazaran Lider Yardımcısı ile kabinedeki çoğunluk ”görevini yapamaz ya da yetkilerini yerine getiremez durumda olduğunda” Başkan’ı misyondan alabilir. Kışkırtıcı kelamlarıyla baskında rolü olduğu kanaati hakim olan Trump’ın “kontrolü elinden kaçırması”nın bu unsura uyarlanabileceği belirtiliyor.

PENCE, CUMHURİYETÇİLERİN YENİ KAHRAMANI OLABİLİR

Baskın sonrası ortaya çıkan değişik sonuçlardan biri de (Trump’ın) Lider Yardımcısı Mike Pence’in, Cumhuriyetçilerin yeni kahramanı olabileceği kestirimi. Son derece renksiz bir siyasetçi olan 48. Lider Yardımcısı Pence, Trump’ın dediklerini, yapmayarak, Trump’dan şad olmayan Cumhuriyetçi seçmenlerin gözünde “parti bedellerine saygılı” bir figür olarak belirdi şu son iki günde. Gelecekte ne olur bilinmez lakin Cumhuriyetçiler için bir alternatif olarak ismi gündeme gelebilir tekrar.

Trump, yarattığı kaos ile, vazife başındayken Kuzey Kore ile görüşmek, Rusya’yla son derece tuhaf münasebetler geliştirmek, çatışmalı bölgelerden asker çekmek üzere anlaşılması güç uygulamalarının yanında “seçim kaybettiği” için Kongre binasını bastıran Lider olarak da tarihe geçmiş oldu.

Cumhuriyet