Türkiye’nin İdlib’in güneyindeki Morik’te bulunan ve bir yılı aşkın müddettir etrafındaki bölgeler Suriye ordusunun denetimine geçen 9 numaralı müşahede noktasından askerler çekilmeye başladı.

Müşahede noktası, daha kuzeyde Türkiye’nin desteklediği muhalif güçlerin denetimindeki bir bölgeye taşınıyor.

Pazartesi günü başlayan taşınma büyük ölçüde tamamlandı. Lakin müşahede noktasını çevreleyen ve Türk ordusunun ördüğü duvarın betonlarının da kuzeydeki yeni noktaya taşınması planlanıyor.

Vakit zaman akınların amacı olan 9 numaralı müşahede noktası ile birlikte Suriye ordusunun denetimindeki bölgede kalan öbür müşahede noktaları da var.

BBC Türkçe‘ye konuşan bir Türk güvenlik yetkilisi yalnızca Morik’teki noktanın taşınmasının nedeniyle ilgili olarak, “Takviye ve ikmal yapmanın zorlaştığı bu nokta için askeri ve stratejik bir karar verilmesi gerekiyordu” dedi.

Türk güvenlik yetkilisi ayrıyeten Ağustos 2019’dan beri Rusya’nın dayanağıyla süren ikmal ve desteğin zorlaştığı bilgisini verdi.

Burada asıl soru, Rusya artık bunun için yardımcı olmuyor mu?

Suriyeli muhalif bir savaşçının verdiği bilgiye nazaran, olmuyor. Bir haftadan uzun müddettir besin üzere temel lojistik dayanağın Morik’teki müşahede noktasına erişimi sağlanamadığını belirten Suriyeli savaşçıya nazaran Ruslar, bu biçimde Türkiye üzerinde baskı kurmaya çalışıyor.

Rusya’da yayın yapan Nezavisimaya gazetesi de, Rusya’nın Morik’teki dahil birtakım müşahede noktalarına ikmali engellediği, bunun üzerine Türkiye’nin bu noktaları muhaliflerin olduğu bölgelere taşıma kararı aldığını yazdı.

AFPTürkiye’nin Sarakib yakınlarında oluşturduğu 7 numaralı müşahede noktası da vakit zaman akına uğruyor

Ankara ise Şam idaresinin bu müşahede noktasının etrafında hareketler organize ettiğini, etrafına keskin nişancılar yerleştirildiğini ve güvenliği sağlamanın zorlaştığını belirtiyor.

Daha evvel Şam’ın bu adımlarına Rusya, müşahede noktası etrafındaki “tampon misyonu gören” askerleri aracılığıyla kısmen de olsa pürüz oluyordu. Morik etrafına de Ağustos 2019’da Rus askerleri gönderilmişti.

Görüşlerini aldığımız Türk güvenlik yetkilisi, Suriye ve Türkiye istihbaratları ortasında, İdlib’deki Türk-Rus Ortak Uyum Merkezi’nde alandaki uyum için görüşmeler yürütüldüğünü söyledi. Böylelikle müşahede noktalarına ikmal, konvoyların geçişi ve yaralıların taşınması üzere gereksinimlerin güvenlik içinde sağlanmaya çalıştığını belirtti.

Bu görüşmelerin son devirde sürüp sürmediği bilinmiyor.

Ağustos ayından bu yana dışişleri, istihbarat ve askerden oluşan Türk ve Rus heyetler, İdlib’le ilgili görüşmelerini sürdürüyor.

15-16 Eylül’de Ankara’da yapılan görüşmelerde Rus basınına nazaran Rusya, Türkiye’nin kimi müşahede noktalarından çekilmesini istemiş; Türkiye karşılığında birtakım kaideler sunmuştu. Rusya kaideleri kabul etmeyince, çekilme konusunda uzlaşılamamıştı.

Ankara, Eylül 2018’de Soçi’de varılan İdlib muahedesinde belirlenen sonlara geri dönülmesini ve M4 karayolunda yürütülen ortak devriyelerin, mutabakat yapıldığı periyot muhaliflerin denetiminde olan M5 karayolunda da yapılmasını talep ediyordu.

BBC

Libya’da da birbiriyle savaşan karşı tarafları destekleyen Ankara ve Moskova, Eylül sonrası da görüşmelere devam etti. Bu sırada Dağlık Karabağ’da da çatışmalar başladı ve burada da iki başşehrin tavrı farklıydı.

Bunun akabinde Rusya, görüşmelere yakın bir Türk yetkiliye nazaran “Üç farklı alandaki durumu dengelemek için” Türkiye’nin M4’ten de çekilmesini istedi. Türkiye bu talebi kabul etmedi.

Bu sırada Rusya, Türkiye ile 15 Mart’tan bu yana süren ortak devriyelere de katılmadı.

14 Ekim’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ortasında, Dağlık Karabağ’daki çatışmalar başladıktan sonra yapılan birinci telefon görüşmesinden 5 gün sonra, Türk ordusu en güneydeki müşahede noktasından çekilmeye başladı.

Öteki müşahede noktaları da taşınacak mı?

Suriye muhalefetinin içinde yer alan, Türkiye’de yaşayan bir siyasetçi, bahsin hassasiyeti nedeniyle isim vermeden, Suriye ordusu denetimindeki bölgelerde kalan tüm müşahede noktalarının sırayla İdlib’in daha içlerine, muhaliflerin denetimindeki bölgeye taşınacağı bilgisini verdi:

“Morik’ten sonra ikinci çekilme 10. ve akabinde 7, 6 ve 5. müşahede noktalarından birkaç ay içinde çekileceğimiz bilgisi geldi bize. Tüm bunların akabinde, sonradan oluşturulan daha küçük askeri noktalarda kalmaya çalışmak hem zorlaşacak hem de artık bir manası kalmayacak.”

İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) de Morik’in akabinde Türkiye’nin altı müşahede noktasından daha çekileceğini sav etti.

Lakin argümanları sorduğumuz Türk güvenlik yetkilisi bunları yalanlayarak “Sadece 9 numaralı müşahede noktasının yerinin değiştirildiğini, başka müşahede noktalarıyla ilgili bu türlü bir planlamanın olmadığını” belirtti.

Getty Images

2019’dan bu yana, Türkiye’nin Rusya ve İran’la mutabakat kapsamında oluşturduğu 12 müşahede noktasından Morik dahil kimileri Suriye ordusunun denetimindeki bölgelerde kaldıkça, Türkiye bunların etrafında daha küçük askeri noktalar kurarak güçlendirme yoluna gitti.

Ankara’dan bu haftaya kadar müşahede noktalarının taşınmasıyla ilgili sorulara daima “İdlib’deki varlığımızı koruyacağız, çekilmeyeceğiz” karşılığı gelmişti.

Türkiye’nin Ekim 2017’de varılan muahede kapsamında İdlib’in en güneyinde oluşturduğu 9. müşahede noktası, tıpkı vakitte 12 müşahede noktasının içinde en büyüğü. Pozisyonu prestijiyle daha güçlü biçimde korunan nokta, 16 Mayıs 2018’de oluşturulmuştu.

Rusya’yla yapılan görüşmeler sonrası şimdilik bir müşahede noktasını taşıma kararı alan Ankara, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın yakın vakitte İdlib’e operasyon düzenlemesini beklemiyor. Zira Suriye ordusu, son periyotta gücünün değerli bir kısmını Halep kırsalında IŞİD’le çabaya yönlendirdi.

Bir yandan da Rusya, Türkiye hududuna daha yakın bir bölgeye çekilen 9. müşahede noktası yakınlarındaki bölgede bulunan El Düstur temaslı Huraseddin örgütüne yönelik operasyonlarına yük verdi.

Türkiye dayanaklı muhalifler, çekilmeyle eş vakitli olarak, Fırat Irmağı’nın doğusunda, Türkiye’nin “terör örgütü” olarak kabul ettiği Halk Savunma Birlikleri’nin (YPG) denetimindeki Ayn İsa’ya hücum düzenledi.

Suriyeli muhalif siyasetçi, bunun da “İdlib’deki geri çekilmenin her bölgeden çekileceğimiz manasına gelmediğine yönelik bir ileti niteliğinde” olduğunu söylüyor.

Cumhuriyet