Koronavirüs salgınının Türkiye’de görülmesinden bu yana, birinci kere karşılaşılan bir virüs olmasının getirdiği belirsizliklerle yanlış bilginin yayılımı hızlandı. Bu süreçte “Virüs neden ortaya çıktı? Virüsten nasıl korunabiliriz? Bu salgın ne vakit sona erecek?” üzere soruların cevapları aranırken medyada bilgi kirliliğinin de arttığı görüldü.
Bağımsız doğrulama platformu Teyit, Türkiye’de bilgi ekosisteminin pandemiden nasıl etkilendiğini Tandans Data Bilim Danışmanlığı ile ‘Pandemi Sürecinde Yanlış Bilgi Sorunu: Yanlış Bilgi, Haber Tüketimi ve Teyit Etme Davranışları’ başlıklı araştırmasında inceledi.
Türkiye genelini temsil edecek biçimde rastlantısal örneklem sistemi kullanılarak seçilen bin 25 internet kullanıcısı ile yapılan araştırmada iştirakçiler, virüs Türkiye’ye girmeden evvel de Covid-19 ile ilgili yanlış bilgiye rastladıklarını belirtti. Ayrıyeten iştirakçilere yanlış bilgiye en çok hangi haber kaynağında rastladıkları sorulduğunda yüzde 49’un televizyondaki haber programlarını belirtmesi dikkat çekti.
ANKETTE EN ÇOK İNANILAN KOMPLO TEORİSİ, VİRÜSÜN LABORATUVAR ORTAMINDA GELİŞTİRİLDİĞİ SAVI OLDU
Teyit’in açıkladığı araştırma sonuçlarına nazaran yanlış bilgilerin içeriğini salgına yönelik komplo teorileri ve yeni koronavirüsü önlemede tesirli olduğu öne sürülen tedavi usulleri oluşturdu. Anket içerisinde en çok inanılan yanlış önerme, iştirakçilerin yüzde 47,4 oranla “İnanıyorum” karşılığını verdiği “Virüs laboratuvar ortamında geliştirildi” önermesi oldu. Bunu yüzde 37,4 ile “Virüsü bir devlet kasıtlı olarak yaymıştır” önermesi izlerken “Sıcak suyla gargara yapmak boğazda kalan virüsün hastalığa yol açmasını engeller” önermesi yüzde 28,5 ile üçüncü sırada yer aldı. Ayrıyeten eğitim seviyesindeki artışın, yanlış önermelere inanç düzeyindeki düşüşle bağlantılı olduğu saptandı. Sırf “Virüs laboratuvar ortamında geliştirildi” önermesine duyulan inancın, eğitim düzeyiyle bağlantılı olmadığı ortaya çıktı.
YANLIŞ BİLGİYE EN ÇOK SALGININ BIRINCI HAFTALARINDA MARUZ KALINDIĞI DÜŞÜNÜLÜYOR
Kelam konusu araştırma, iştirakçilere yanlış bilgiye en çok hangi devirde rastladıklarına dair de sorular yöneltti. Araştırmaya nazaran, Covid-19 ile ilgili yanlış bilgiye yüzde 26,5 oranla en çok salgının birinci haftalarında rastlandı. Bunu yüzde 26,2 ile salgının ilerleyen süreçleri, yüzde 24,6 ile virüs Türkiye’ye girmeden evvelki periyot ve yüzde 13,7 ile olağana dönüşün resmi olarak açıklanmasından sonraki süreç izledi. Yüzde 9’luk kesim ise kuşkulu yahut yanlış bilgiyle karşılaşmadığını belirtti.
YANLIŞ BİLGİNİN BAŞ SORUMLUSU HABER PROGRAMLARI
Araştırmada iştirakçilere, Covid-19 ile ilgili yanlış bilgilere hangi kaynaklarda rastladıkları da soruldu. Yüzde 49’la en çok televizyondaki haber programlarında yanlış bilgiye rastlanıldığı belirtilirken, bunu yüzde 41,2 ile internetteki haber siteleri takip etti. Iştirakçiler Facebook’ta yüzde 37,7, televizyondaki tartışma programlarında yüzde 30,2, WhatsApp üzere kapalı iletileşme uygulamalarında yüzde 30, Instagram’da yüzde 28,5, Twitter’da yüzde 27,7, televizyondaki sabah programlarında yüzde 13,4, gazetedeki haberlerde yüzde 12,4, gazetedeki köşe yazılarında yüzde 12 ve radyoda ise yüzde 7 oranında yanlış bilgiye maruz kaldıklarını belirtti.
YÜZDE 48’LİK KESİM AİLE BİREYLERİNDEN GELEN BİLGİLERE GÜVENİYOR
Salgın sürecinde WhatsApp üzere aile bireyleri ve yakın etraf ile bağlantının sürdürüldüğü kapalı iletileşme uygulamalarında Covid-19’a ait ses kayıtlarının dolaştığına ve çeşitli savların paylaşıldığına sıkça rastlandı. Araştırmada bu uygulamaların kullanım sıklığı ile aile bireyleri ve arkadaşlardan gelen bilgiye duyulan inanç ortasında da bağlantı olduğu saptandı. Bu kapsamda aile bireyleri ve arkadaşlarından gelen bilgileri emniyetli bulduğunu belirtenlerin oranının yüzde 48 olduğu görülürken iştirakçilerin yüzde 78’i bu süreçte bilim insanları ve sıhhat uzmanlarını sağlam bulduklarını, yüzde 72’si de hastalığı geçirmiş bireylere güvendiklerini söz etti.
İKİ IŞTIRAKÇIDEN BİRİ HABER KAYNAĞINA GÜVENMEDİĞİNDE İÇERİĞİ TEYİT ETTİĞİNİ SÖYLÜYOR
Çalışmada insanların bir haberi paylaşmadan evvel ne vakit teyit etme gereksinimi hissettiklerine de ışık tutuldu. Iştirakçilerin hangi durumlarda teyit reflekslerini aktifleştirdikleri sorulduğunda birinci sırada yüzde 54,7 ile “haber kaynağına güvenmediğim durumlarda” seçeneği yer aldı. “Daha evvel bildiklerimle çelişkili bir içeriğe sahipse” seçeneği yüzde 39,4 ile ikinci olurken onu yüzde 37,6 ile “haberin tartışmaya açık olduğunu düşünüyorsam” ve yüzde 32,3 ile “haber hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsam” seçeneği takip etti. Son iki ay içinde okuduğu her haberi teyit ettiğini söyleyenlerin oranı ise yüzde 24,5 olarak kaydedildi.
PANDEMİYE DAİR 200’ÜN ÜZERİNDE KUŞKULU İÇERİK İNCELENDİ
Araştırmanın ortaya koyduğu tabloya ait değerlendirmelerde bulunan Teyit Şef Editörü Gülin Çavuş, Ağustos 2020 prestiji ile koronavirüse dair 200’ün üzerinde kuşkulu içerik incelediklerini belirterek ”Raporda, doğrulama platformunda pandemi sürecine ait edindiğimiz izlenimlerin bireylerin tavırları ile ne kadar örtüştüğünü anlamaya çalıştık. Belirsizliğin ağır olduğu bu tip kriz anlarında yanlış bilginin yayılım suratı artabiliyor. Hele ki halk sıhhatini yakından ilgilendiren salgın sırasında bu tip paylaşımların yoğunluğu toplum için büyük bir tehdit halini alabiliyor. Bu yüzden araştırmada karşılığını aradığımız sorular iştirakçilerin bahse yaklaşımını anlamak için de fırsat sunuyor. Şahısların haber tüketimi ve bilgiyi teyit etme davranışında pandemi sürecinde rastgele bir değişim olup olmadığını yakalamak bizim için bu yüzden pahalı bir tecrübeydi. Bu tip araştırmaları sürdürmeye devam edeceğiz” dedi.
Cumhuriyet
