ReutersÇarşamba günü olaylar sırasında bir de otobüs ateşe verildi

Kuzey İrlanda’nın Belfast ile Derry kentleri ve Antrim bölgesinde bölgenin Birleşik Krallık’a bağlı kalmasını isteyen öfkeli birlikçi kümeler Cuma gecesinden bu yana polisle şiddetli çatışmalara giriyor, araçları ateşe veriyor, barikatlar kuruyor.

Olaylar birinci başta, Kuzey İrlanda polisinin geçen yaz yapılan kalabalık bir cenaze merasimine katılan Sinn Fein partisi önderlerine müdahale etmemesi ve savcılığın da ceza vermemesiyle başlamıştı.

Fakat tansiyonun geldiği noktanın gerisinde İngiltere’nin AB ile yaptığı Brexit mutabakatının bölgenin geleceği açısından yarattığı belirsizliğin bulunduğunu söyleyenler de var.

Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’ın modülü olmasından yana olanlar ile kuzeyi ve güneyiyle birleşik bir İrlanda Cumhuriyeti isteyen bölümün çatışmalarla dolu geçmişi tekrar gündemde.

Son gelişmelerin, iki tarafın da temsil edildiği hasas istikrarlara dayalı karma özerk idarenin istikrarını sarsmasından kaygı ediliyor.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson olaylardan dert duyduğunu söyledi. Kuzey İrlanda’daki bütün önde gelen siyasi partilerin başkanları de şiddet olaylarını eleştiriyor fakat olayların fitilini ateşleyenin ne olduğu konusunda anlaşamıyorlar.

Özerk idarenin lideri Demokratik Birlik Partisi’nden Arlene Foster, Kuzey İrlanda polis teşkilatı liderini suçlayarak istifasını isterken, hükümetin birleşik İralnada Cumhuriyeti’nden yana olan ayağı Sinn Fein mensubu üyeler, olayları denetim altına alabilmek için polise sahip çıkılması gerektiğini söylüyor.

‘Ateşle oynanıyor’

1998’de Kuzey Irlanda’da barışı sağlamak üzere imzalanan Paskalya muahedesinin mimarlarından, devrin başbakanı Tony Blair’in danışmanı Jonathan Powell bölgede siyasetin yine “ısındığını” ve “ateşle oynandığını” söyledi. Powell bölge idaresinin başındaki Arlene Foster’ı polisin ardında durmaya çağırdı.

Arlene Foster ise polisin bir bütün olarak gerisinde olduğunu kaydediyor, lakin teşkilatın başındaki Simon Byrne’ü Sinn Fein’e iltimas geçmekle suçluyor.

Kuzey İrlanda idaresi bugün olayları pahalandırmak üzere fevkalâde bir toplantı yapıyor.

Son altı gecedir neler yaşandı?

Olaylar dün, altıncı gecesinde de sürdü.

Belfast’ta birlikçi ve cumhuriyetçi toplulukların yaşadığı mahallelerin birleştiği noktalardan birinde bir otobüs ateşe verildi, polise taşlar atıldı ve fotoğraf çeken bir gazeteci maskeli bireylerin saldırısına uğradı.

İki toplumu ayıran bölgedeki bir geçiş noktasında lastikler yakılarak barikatlar oluşturuldu ve polis halka bölgeden uzak durması ihtarında bulundu.

Polis yetkilileri dünkü olaylarda 7 polisin yaralandığını açıkladı.

Geçen Cuma günü başlayan olaylarda düne kadar da 41 polis memurunun yaralandığı 10 kişinin gözaltına alındığı açıklanmıştı.

ReutersGöstericiler polise molotof kokteyli ve taş attılar

Siyasetçiler ne diyor?

Kuzey İrlanda idaresi tartıyla birlikçilerin en büyük partisi Demokratik Birlik (DUP) ile İrlanda milliyetçisi ve yükle katolik kısmın en büyük partisi Sinn Fein’den siyasetçilerden oluşuyor.

Özerk hükümetin başbakanı DUP’den Arlene Foster dün bir açıklama yaparak “Şiddet haklı görülemez. Yanlış ve çabucak son bulması gerekiyor” dedi.

Foster, protestoların “birlikçiliği temsil etmediğini” de söyleyerek, “Bunları yapanlar Kuzey İrlanda’nın utancıdır ve yalnızca dikkatleri Sinn Fein içindeki asıl kanun çiğneyenlerden uzaklaştırmaya yarıyor” diye ekledi lakin Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı’nın başı Simon Byrne’ü eleştirerek, bir kere daha istifaya çağırdı.

Sinn Fein’den başbakan yardımcısı Michelle O’Neill de şiddet olaylarına karışanları kınadı ancak Başbakan Arlene Foster’in Kuzey İrlanda polis teşkilatının başıyla görüşmemesini eleştirdi.

Sinn Fein, Toplumsal Demokrat Personel Partisi SDLP ve İttifak Partisi birlikçi siyasetçileri polisi amaç alarak tansiyonu tırmandırmakla suçluyorlar.

Olayların gerisinde ne var: Cenaze mi Brexit mi?

Geçen Cuma günü birlikçi kümelerin başlattığı olaylar, kimi birlikçi siyasetçilere nazaran, savcılığın verdiği bir karara duyulan reaksiyona dayanıyor.

Kuzey İrlanda savcılığı, eski İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA) mensubu Bobby Storey’in geçen yaz yapılan cenaze merasimine katılanlara salgın yasaklarını ihlal ettikleri gerekçesiyle ceza kesmemeye karar vermişti.

Sıkı Covid tedbirleri ilan edilen bir devirde yapılan bu cenaze merasimine katılan 2 bin civarında kişi ortasında, Kuzey İrlanda ortak özerk idaresinin başbakan yardımcısı Michelle O’Neill ve Sinn Fein partisinden başka siyasetçiler da vardı ve polisin cenazeye müdahale etmemesi, savcılığın da süreç yapmamaya karar vermesi, birlikçi kesimde ağır tenkitlere yol açmıştı.

Lakin bir kısım birlikçi başkan de gerginliklerin gerisinde, İngiltere’nin AB ile ayrılık sonrasını düzenleyen Brexit mutabakatında Kuzey İrlanda’ya ait kısımdan duyulan rahatsızlığın olduğunu söylüyorlar.

AB ile varılan mutabakatta, Kuzey İrlanda ile güneydeki İrlanda Cumhuriyeti ortasında sonların eskisi üzere açık kalması tarafındaki düzenleme, İngiltere ile Kuzey İrlanda ortasında fiili bir hudut denetimi oluşmasını getirdiği gerekçesiyle birlikçiler tarafından sert biçimde eleştiriliyor.

Brexit mutabakatıyla birlikte kabul edilen Kuzey İrlanda protokolü, İngiltere ve Kuzey İrlanda ortasında bir çeşit fiili deniz hududu oluşturarak birtakım malların sirkülasyonunda gecikmeler ve aksamalara yol açtı.

Birlikçiler bunun vakit içerisinde Kuzey İrlanda’nın İngiltere’den fiilen kopuşunu hazırlayacağı ve milliyetçilerin gayesine hizmet edeceği telaşı içindeler.

BBC Kuzey İrlanda siyaseti muhabiri Jane McCormack’ın yorumu

Kuzey İrlanda Özerk İdaresi’nin toplanma kararı alması, tırmanan olayların birleşik bir karşılık gerektirdiğini gördükleri formunda yorumlanabilir.

Lakin olayların kaynağı konusuna bu kadar farklı yaklaşan iki tarafın ne tıp bir birlik sergileyeceklerini varsayım etmek de kolay değil.

Birtakım bakanlar özel açıklamalarında, bu olaylar bir kez başladığında durdurulmasının çok güç olduğu telaşını lisana getiriyorlar. Bu bakımdan toplantının olayları yatıştırıcı bir tesir yaratma fırsatı sunması umuluyor.

Gerek Birleşik Krallık gerekse İrlanda Cumhuriyeti hükümetlerinin de itidal davetlerini ve ikna teşebbüslerini ağırlaştırması beklenebilir.

Ancak siyasi ortam o kadar kırılgan ki uçurumun kıyısından dönmek siyasetçileri sahiden zorlayabilir.

Cumhuriyet