İstanbul, bilhassa son günlerde deniz üzerinde katman halinde görülen hem imaj kirliliği hem de koku oluşturan deniz salyası sorunu ile karşı karşıya. Deniz üzerinde görülen bu sarı-beyaz katman yurttaşları huzursuz ediyor. Mevzu ile ilgili gazetemize dikkat çeken açıklamalar yapan İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Deniz Biyolojisi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Bayram Öztürk, Cumhuriyet.com,tr’nin sorularını yanıtladı. Öztürk, sorunun yeni olmadığını ve acil hareket planı oluşturulmazsa sorunun büyüyeceğini ve toplu canlı vefatları görülebileceğini söyledi.

“EKOLOJİK YIKIMA GİDİYOR”

Marmara Denizi’nde büyük bir tükenişin yaşandığını ve farkındalık olmadığını anlatan Öztürk, “Başta İstanbul olmak üzere bu denizin etrafındaki vilayetler bu ülkenin en varlıklı illeridir. Ağır müsilajın bir çok olumsuz tesiri vardır. Örneğin ekonomik olarak balıkçılığı, turizmi tesirler. Biyoçeşitlilikte kayıplara, toplu olarak su canlılarının ölmesine, kıyı ve koyların kirlenmesi üzere kayıplara neden olmaktadır” tabirlerini kullandı.

“1980’Lİ YILLARDA BAŞLADI”

Marmara Denizi’nin kirlenmesinin 1980’li yıllarda başladığını söyleyen Öztürk, “O periyotta İngilizce ‘Red-Tide’ olarak bilinen ve pigmentleri nedeniyle kırmızı domates çorbasını andıran fitoplankton patlamaları ve çok çoğalmaları görülmüştür. Bu çok çoğalma, ilkbahar aylarında en fazla üç gün devam ederdi. Vakit zaman suyun üstünde kırmızı renkli bir tabakanın oluşması bu denizin kirlenmesinin ön belirtisi olarak bilinirdi. 2007, 2008 ve 2009 yıllarındaysa Marmara tekrar renklendi lakin bu sefer “Gonyaulax fragilis tipi dinoflagellat” çeşidinin faal olduğu sarı renkli bir oluşum görülmeye başlandı” dedi.

“TOPLU CANLI VEFATLARI GÖRÜLECEKTİR”

Deniz salyası olarak bilinen müsilajın deniz canlılarının ölmesine neden olacağını aktaran Öztürk, “Dışarıdan bakıldığında bir Ebru çalışmasını andıran deniz salyası, ne yazık ki bu fitoplankton cinsinin çok artışı sonucu deniz suyu üzerinde çamurumsu bir kümeleşmeyi göstermektedir. Bu kümeleşmede suda yüzey tansiyonu oluşturan petrol ve öteki yabancı hususlar kolaylaştırıcı rol oynamaktadır. Daha berbatı muhakkak müddet sonra dağılan bu küme cisimler tabana çökerek parçalanmak için deniz suyundaki oksijeni tüketirler. Bu sırada oksijensiz kalan canlılarda toplu yahut kısmi vefatlar görülecektir. Deniz suyuna giren ışığın azalması fotosentezi engelleyeceğinden taban canlılarının ve başta hareket etmeyen deniz canlılarının ölmesine neden olacaktır” tabirlerini kullandı.

“SEZON AÇILINCA SORUN BÜYÜYECEK”

Öztürk, son iki yıldır Batı Karadeniz, Marmara ve Ege Denizi’nin birçok kısmının müsilaj ile kaplandığını söyleyerek, “Çok geniş bir alana yayılan ve uzun çizgiler oluşturan müsilaj rüzgarın tesiriyle aşikâr alanlarda daha fazla toplanmaktadır. Bu toplanmadan sonra ise su yüzeyinde parçalanarak kümeler halinde çöküp bentik bölgede “Deniz Karı” olarak bilinen oluşumlar meydana getirecektir. Bu çeşit oluşumlar görece sığ olan Adriatik Denizi’nde de sıkça görülmektedir. Marmara Denizi’nde balık ağlarının gözleri Müsilaj nedeniyle kapanmış durumda. Dönem açılınca bu sorun büyüyecektir” dedi.

“SADECE MARMARA’NIN SORUNU DEĞİL”

Bayram Öztürk, çok müsilaj oluşumunun denizde tabandan yüzeye kadar yaşayan tüm canlıları olumsuz etkileyeceğini ve tiplerin ortadan kalkacağını anlatarak, “Gorgonlar, süngerler, kabuklular üzere hareketsiz tipler yok olacak canlılara örnek verilebilir. Biyolojik çeşitlilikteki bu azalma Marmara yanında Karadeniz ve Kuzey Ege’yi de olumsuz etkileyecektir” dedi.

Müsilajın oluşması için hava sıcaklığının mevsim normalellerinin üzerinde seyretmesinin de tesirli olduğunu anlatan Prof. Dr. Bayram Öztürk şunları söyledi:

“Bu tıp ani gelişen ve uzun süren müsilaj olayının oluşması için gereken özel şartlar su sıcaklığının yüksek olması ki bu sıcaklıklar mevsim normallerinin 2°C üzerinde seyretmektedir. Çok fitoplankton artışlarının denizel ekosistemde ikinci basamakta olan zooplanktonları baskılayarak cinslerin azalmasına neden olmaktadır. Yalnızca balıkçılık ve yüzmeye değil turizm için de olumsuz bir tesiri olacaktır. Balıkçılıkta ağların gözlerinin kapanması ve kirlenmesi ektra bir masraftır. Öbür yandan balık tutmada da problemler yaşanmaktadır. Deniz yüzeyinin temizlenmesi için de ayrıyeten masraf çıkacaktır.

“SORUN YENİ DEĞİL”

Müsilaj meselesinin 2007 yılından beri artarak devam ettiğini aktara Öztürk, “Sorun yeni değildir. Münasebetiyle sorunun yanlışsız anlaşılması için araştırmaların bu denizlerde çok disiplinli olarak devam etmesi gerekmektedir. Sorun yalnızca Marmara Denizi’nin kirlenmesine indirgenemez ve kolaya alınamayacak kadar önemlidir” tabirlerini kullandı.

“ÖNLEM ALINMADI”

Kalıcı bir tahlil olmadğını fakat paklık yapılabileceğini belirten Prof. Dr. Öztür, “Marmara Denizi’nde 20 yıl evvel hiçbir binanın, tesisin olmadığı kıyılar yerleşimle doldu. Fakat arıtma için kâfi yatırımlar yapılmadı. Denizde artan habitat kaybı, çok avcılık, kirlenme, yabancı tipler ve iklim krizine karşı kendisini koruyacak önlemleri alamadık. Önemli muhafaza alanı oluşturamadık. Kirlenme için önemli önlemler alamadık. Muhafaza için önemli, gerekli yasal ve teknik altyapıyı kuramadık. Artık yapılması gerekenlerden biri deniz üstünde biriken bu müsilajı fizikî usullerle mesela petrol yayılmasına mani olan teknelerin sistemleriyle toplamaktır. Böylelikle batınca daha fazla oksijen tüketmesine mahzur olmak, münasebetiyle toplu canlı vefatlarını azaltmak mümkün olabilir. Bunu da devlet kurumları yapabilir fakat bu kesin ve kalıcı bir tedbir değildir” diye konuştu.

“KORUMA HAREKET PLANINA MUHTAÇLIK VAR”

Acil müdafaa tedbirlerine ve muhafaza aksiyon planlarına gereksinimimiz olduğu konusunda yıllardır kamuoyunu bilgilendirdiğini anlatan Öztürk, “Batı Karadeniz ve Marmara Denizi’nin biyolojik çeşitliliği tehdit altında. Ayrıyeten Kuzey Ege’yi de etkiliyor. Bu denizler için uzun erimli izleme projelerine başlamak kural. Bilim ölçmekle başlar. Deniz izleme çalışmalarına daha önemli yaklaşırsak tehditleri iddia edebilir ve başta biyoçeşitlilik, soysal ve ekonomik kayıpları en aza indirebiliriz” dedi.

Cumhuriyet